ايتا كەتۋ كەرەك، «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ 70 قادامىندا قازاقستاندا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن قۇرۋ قاجەتتىلىگى اتاپ كورسەتىلدى. ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قول قويعان بۇل باعدارلاما شىندىعىندا الداعى جىلدارعا ارنالعان باعدارشام ىسپەتتى بولدى. بۇل تاياۋداعى بولاشاقتىڭ قۇجاتى دەسەكتە بولادى. وسى 100 ناقتى قادامنىڭ نەگىزىندە قانشاما زاڭدار شىقتى، قۇجاتتار قابىلداندى.
ال ءبىز ءسوز ەتكەلى وتىرعان 70 قادامدا نە ايتىلدى؟ مۇندا استانا قارجى ورتالىعىن قۇرۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەن. ونى ارنايى زاڭمەن بەكىتۋ جانە جانە سۋديالاردىڭ شەتەلدىك مامانداردان تاعايىندالاتىنى اتاپ كورسەتىلەدى. قىسقاشالاپ ايتقاندا، ۇلت جوسپارىنىڭ 70 قادامىندا اتاپ كورسەتىلگەن مىندەتتەردىڭ ءبىرسىپىراسى وسى. ساراپتاپ قاراساق، ءبىر عانا قادامنىڭ استارىندا بىرنەشە جانە وتە كۇردەلى مىندەتتەر جاتىر. ءبىراق از ۋاقىت وتپەي وسى اتالعان مىندەتتەردىڭ بارلىعى دا ورىندالدى. 2018 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا حالىقارالىق قارجى ورتالىعى ءوز جۇمىسىن باستادى. ءبىراق ونىڭ سالتاناتتى اشىلۋ ءراسىمى استانا كۇنى قارساڭىندا ءوتتى. وعان ەلباسى قاتىستى.
ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى اتالعان ورتالىق قازاقستان تاريحىنىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ باستاۋى بولاتىنىن ايتا وتىرىپ، مۇنىڭ ەل ەكونوميكاسىنا ۇلكەن ينۆەستيسيا اكەلەتىنىن دە جاسىرمادى. ءوز سوزىندە ەلباسى بۇل ورتالىقتىڭ نەگىزگى قارجى حابىنا اينالۋى قاجەتتىلىگىنە توقتالدى.
وسىدان كەلەتىن ءبىر ساۋال، استانا قارجى ورتالىعىنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە، ول قازاقستانعا نە بەرەدى؟
- ول ارنايى زاڭمەن بەكىتىلەدى.
- اعىلشىن ءتىلى رەسمي بولادى.
- ورتالىقتىڭ قىزمەتىنە قاتىسۋشىلارعا سالىقتىق جەڭىلدىكتەر بەرىلەدى. سونداي-اق باسقا دا جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان.
- ءوز زاڭى بار تاۋەلسىز سوت جۇيەسى قۇرىلادى.
- ول اعىلشىندىق قۇقىق قاعيداتتارىمەن قىزمەت ىستەيتىن بولادى.
- مۇندا سۋديالار تەك شەتەلدىك ماماندار بولادى.
- ورتالىقتا يننوۆاسيالىق قارجى تەحنولوگيالارىن دامىتۋ ءۇشىن ءتيىمدى ورتا قالىپتاسادى.
- كاپيتال نارىعى داميدى جانە مۇندا جەكە تۇلعالاردىڭ دا قارجىسى باسقارىلادى.
- استانا قارجى ورتالىعىنىڭ قۇرىلۋى حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ قازاقستانعا دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋعا ىقپالىن تيگىزەدى.
- اتالعان قارجى ورتىلىعى الەمدەگى جەتەكشى قارجى ورتالىقتارىنىڭ تاجىريبەسىن جەتە زەرتتەپ بارىپ اشىلعان.
تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعى ەلىمىزدەگى ينۆەستيسيالىق جاعدايدى قولايلى ەتەدى، سونىمەن قاتار قازاقستانعا سىرت ەلدەن قارجى تارتۋعا كوپ جاعىمدى ىقپالىن تيگىزەدى.
وسى جەردە تۋاتىن تاعى ءبىر ساۋال؛ 70 - قادامدا اتاپ كورسەتىلگەندەي، ورتالىق نەگە اعىلشىن قاعيداتتارىمەن جۇمىس ىستەيدى؟ مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ الەمدە حالىقارالىق ءتولقۇجاتتار نەمەسە كەلىسىمدەر نەگىزىنەن اعىلشىن تىلىندە جاسالدى. سوندىقتان دا وسى تىلدە جۇمىس ىستەۋ جانە ءىس قاعازدارىن الەمگە تۇسىنىكتى اعىلشىن تىلىندە جۇرگىزۋ ماڭىزدى. ونىڭ ۇستىنە ورتالىق تاۋەلسىز. قازاقستانداعى باسقا ءتيىستى ورگاندارعا باعىنبايدى. ونىڭ جۇمىسى نەگىزىنەن «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتا-لىعى» زاڭىنىڭ نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى. ورتالىقتىڭ قازاقستاننىڭ مەميلەكەتتىك ورگاندارىنان تاۋەلسىز ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون شىعار. جالپى وتكەن تاريحقا نەمەسە قارجى نارىعىنا كوز سالاتىن بولساق، الەمدە وسى اعىلشىن قاعيداتتارىمەن جۇمىس ىستەيتىن ورتالىق ساناۋلى-اق.
قاراپايىم تىلمەن ايتار بولساق، استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ رەسمي ءتىلى - اعىلشىن ءتىلى.ارينە، قارجى ورتالىعى تاۋەلسىز بولعانىمەن، ونىڭ دا ءبىزدىڭ ەلىمىزگە پايداسى بارىن ايتتىق. الدىمەن ەل ەكونوميكاسىنىڭ ودان ارى دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. ونىڭ ۇستىنە ەلىمىزدى بۇكىل الەم تانىپ بىلەدى. استانا ورتالىعى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى قارجى وپەراسيالارىنا قاتىسا الادى. قازاقستاننىڭ قارجى نارىعىنا نەمەسە ەل ەكونوميكاسىنا سىرتتان قوماقتى كاپيتال كەلەدى.
اتالعان ورتالىقتىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋىنە قانداي كەپىلدىك بار؟
بىرىنشىدەن، اتالعان ورتالىقتى قۇرۋ تۋرالى ەلباسى قول قويعان كونستيتۋسيالىق زاڭ بار.
ەكىنشىدەن، بۇل تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى اۋماعىنداعى ءتىلى دە اعىلشىن، قاعايداتتارى دا اعىلشىندىق مارتەبەگە يە بولعان ورتالىق.
ۇشىنشىدەن، ورتالىقتا جۇمىس ىستەيتىن شەتەلدىك ماماندارعا قازاقستان اۋماعىندا 5 جىلعا دەيىن ۆيزا بەرىلەدى. ولار قايتا-قايتا ۋاقىتىن نەمەسە مەرزىمىن سوزدىرىپ وتىرمايدى.
تورتىنشىدەن، وسى ورتالىق ارقىلى قازاقستاننىڭ قۇندى قاعازدار نارىعى، ساقتاندىرۋ سالاسى داميدى، ەلگە ينۆەستيسيا تارتىلادى.
بەسىنشىدەن، تورتكۇل دۇنيەنىڭ ءار شالعايىنان ەگەر كەلىسىمشارتتا داۋلى نارسەلەر ورىن الىپ جاتسا، تالاپ ارىز جازۋعا بولادى. ونى ورتالىقتاعى سۋديالار قارايدى. ءقازىر ينتەرنەت دامىعان كەزدە ونى ورىنداۋ دا قيىن ەمەس
ويتكەنى مۇندا سوت وكىلدەرى جۇمىس ىستەيدى، ياعني ورتالىقتاعى 9 سۋديا كەز كەلگەن داۋلى ماسەلەنى شەشە الادى نەمەسە تۇيتكىلدى جاعدايدى شەشۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
التىنشىدان، الەمدەگى پايىزدىق ۇستەمەسى وتە از يسلامدىق قارجى ينستيتۋتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك مول.
مامانداردىڭ باعالاۋىنا قاراعاندا، استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعى ايماقتاعى ەڭ ءىرى قارجى ورتالىعىنا اينالادى. مۇندا جاڭادان مىڭداعان جۇمىس ورنى اشىلادى. بۇل ارينە اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن جانە ەركىن سويلەي الاتىن قازاقستاندىق ماماندار ءۇشىن ۇلكەن مەكتەپ بولماق.
پىكىر قالدىرۋ